Als ze dát toch eens geweten hadden, die hartstochtelijke Normaal-fans. Dan was de kermis in Hummelo in de jaren tachtig een periode lang aanzienlijk drukker geweest. Hun grote idool, die je zo maar op straat tegenkomt, en dan ook nog eens in een bijzondere rol als bieleman!
Maar gelukkig voor Hummelo en al de kermisvierende dorpsgenoten bleef het opvallend stil onder de anhangers. Een enkeling kwam in die periode nabij Hummelo kamperen om maar niets van het spektakel te hoeven missen. Terugkijkend vinden de drie bielemans die samen met Hans van de Kapper (Hans Harmsen) in de tachtiger jaren een nieuwe impuls aan die eeuwenoude traditie hebben gegeven, het nog steeds opmerkelijk dat de tweede woensdag in september en de dinsdag daarvoor (de traditionele manier om de datum van de Hummelse kermis te bepalen) voor de fanatieke anhangers nooit reden is geweest om op die dagen Hummelo te overspoelen.
Bennie Jolink: “Als er al die twaalf jaar dat wij het hebben gedaan eens een keer tien Normaalfans speciaal daarvoor naar Hummelo zijn gekomen is het veel.”
Bennie Migchelbrink: “We hebben er ook nooit ruchtbaarheid aan gegeven.”
Henk Wolters: “Wat ook helpt is dat de kermis op dinsdag en woensdag is, midden in de week.”
Drie dapperste mannen
In meerdere opzichten een opmerkelijke combinatie. Henk Wolters, die als zijn alter ego Hendrik Haverkamp sinds een Normaal-optreden in 1976 in Angerlo met enige regelmaat de band met fysiek en mimiek ondersteunde, was in 1977 bieleman geworden. Een jaar later was met de komst van Bennie Jolink en Bennie Migchelbrink het trio compleet vernieuwd.
Maar eerst even enige uitleg over het fenomeen bieleman (“bijl-man”). Je ziet ze nog bij optochten in Limburg en her en der in Gelderland en Overijssel. Van oudsher waren het de drie dapperste mannen van de schutterij, legt Bennie Jolink uit. “Zij gingen voorop en moesten obstakels uit de weg ruimen en de boze geesten verdrijven. De bielemans (twee met bijl, één met zaag) doen dat door te dansen om een “beumke” met aspergeloof, dat wordt omgezaagd. De vendelwals wordt dan gespeeld en het dansen en de capriolen die de bielemans dan uithalen is om de boze geesten te bezweren”, legt Bennie uit. Hoewel ze beschilderd zijn en een kleurig pak dragen zijn het dus niet een soort clowns, zoals wel wordt gedacht. De heidense elementen die nog terug te vinden in wat oorspronkelijk het oogstfeest is duiden erop dat deze tradities tot voor de christelijke tijd teruggaan.
Toen het drietal bieleman werd was de oorspronkelijke traditie een beetje verwaterd. De vernieuwing werd aangegrepen om nog eens uit te zoeken wat de traditie precies inhield en dat met nieuw elan in te vullen.
Mini-gedicht
Bennie M.: “We hebben het wat uitgebreider opgepakt. Op woensdagmorgen bijvoorbeeld wordt traditioneel een rondgang door het dorp gemaakt en bij de notabelen het vaandel geslagen. Overal waar het vaandel werd geslagen hadden we een mini-gedicht.”
Bennie J.: “Ja, en inmiddels zijn dat lange epistels. Prachtig dat onze opvolgers het zo hebben opgepakt.”
Met de drie voormalige bielemans aan tafel kom je af en toe oren te kort. Het ene verhaal lokt het andere uit. Zoals over het “beumkes potten” op dinsdagavond bijvoorbeeld. Het hout dat op woensdagmorgen bij de notabelen wordt omgehakt werd de avond ervoor stiekem op de plek gezet. Vervolgens werd aan de bel getrokken en gingen ze er snel vandoor.
Bennie J.: “Wij belden eerst netjes aan, want we wilden als bielemans meer tussen de mensen en wat minder boeman zijn. Dat is aardig gelukt, want langzamerhand stonden ze ons al op te wachten, het rondje ging steeds langer duren. “
Bennie M.: “Tot verveling van de notabelen die nog moesten wachten, want ze wilden ook naar de kermis.”
Bennie J.: “De graaf was altijd al laatste en dreigde er de brui aan te geven. We moesten voor tien uur bij hem zijn. Dat betekende dat we ’s avond veel vroeger moesten beginnen!”
De nieuwe bielemannen met op de achtergrond de graaf en zijn zoon.
Knuffelen
In functie hebben de bielemans beschilderde gezichten en daarmee wordt geprobeerd zoveel vrouwelijke kermisvierders te knuffelen, zodat ze de rest van de dag met een kleurtje rondlopen.
Bennie M.: “We hielden dat wel een beetje in de hand, want het moet leuk blijven.”
Ook kinderen waren vaak bang voor de enge, wilde bielemans.
Bennie J.: ”Dat vonden we jammer. We bedachten toen om, na de plechtigheid bij het Tuinhuis, met de bielemans bij zaal Besselink een wedstrijd te doen tussen de muziek en het dansorkest met allemaal kinderliedjes. Wij lagen dan op de grond, de kinderen konden zich helemaal uitleven.”
De drie pasten goed bij elkaar, ze vulden elkaar aan en accepteerden elkaars eigenheden. Henk W. de langste, Bennie J. een kop kleiner en Bennie M. nog weer een kop kleiner.
Henk W.: “We waren net de Daltons als we op een rijtje stonden.”
Henk was ook de bestuurder van het eerste voertuig van de bielemans. Want ook de gemotoriseerde verplaatsing van de bielemans hebben ze ingevoerd.
Bennie J.: “We hadden een Zündapp, waar we zelf een zijspan aan hebben gelast.”
Bennie M.: ”Het ging mis toen Bennie zei dat we rechtsaf moesten, ik zei linksaf.”
Henk W.: “Ik nam de gulden middenweg.”
Bennie J.: “Hij ging gewoon rechtdoor zonder gas terug te nemen en we knalden op een muurtje.”
Bennie M.: “Het was wel de laatste keer dat Henk mocht sturen.”
De gewraakte Zündapp. Niet links, niet rechts, maar recht door de muur!
Meer dopen dan keuren
Na de bromfiets met zijspan kwamen er nog allerlei andere voertuigen met spektakel, vaak op basis van sloopauto’s die nog nét liepen. De politie en de man van de verzekering kwamen ze aan de vooravond van de kermis wel even keuren.
Bennie J.: “Meestal was dat meer dopen dan keuren.”
Bennie M.: “Ja, met zo’n keuring zal menig automobilist heel blij zijn. Zo zijn ook de gebroeders Nus ontstaan. Er was een bordje A.P.K. gekeurd bevestigd, daar had ik van gemaakt A. Nus, P. Nus en K. Nus. We hebben zelfs nog een paar keer opgetreden als de gebroeders Nus.”
Op maandagavond wordt de vogel weggebracht naar het schietterrein. De bielemans en de drie oversten moesten daarbij zijn, niet in uniform want het hoorde niet bij de kermis. De bielemans bedachten dat het wel een mooi moment was om het volk al wat om gang te brengen met zang en gezelligheid. Dat sprak zich direct rond.
Bennie J.: “Het jaar erop hingen ze met de benen uit. Dikke Bert uit Groningen werd ingehuurd als organist. Die man was werkelijk ongelofelijk, dronk minstens honderd biertjes op een avond.”
Bennie M.: “Het werd zo slim dat de hele dinsdag van de kermis naar de kloten werd geholpen. Iedereen die er maandagavond was lag voor pampus. Dat was ook niet de bedoeling, toen is de rem er op gezet.”
De gebroeders Nus. V.l.n.r.: Henk Wolters, Bennie Jolink, Bennie Mighelbrink.
Worst broajen!
De voorbereiding gebeurde altijd bij (overste) Bernard Rexwinkel in huis. Hij vuurde, zodra de bielemans aanklopten, commando’s af naar de gezinsleden, die bier, sigaretten en andere noodzakelijke dingen moesten halen. En wel direct, anders ging er wat af van het zakgeld. De serie commando’s eindigde steevast met de opdracht voor zijn echtgenote: ‘Mata, worst broajen!’”
Bennie J.: ”Een man van tradities. Hij stond er ook op dat we de woensdagmorgen begonnen met een schone borrel. Dat hoorde zo!”
Henk W.: “Maar het is onmogelijk om al het bier op te drinken dat je krijgt. En ze hebben ook niet overal Grolsch. Pien in de kop krijg je als je alles door mekaar drinkt. Je moet er voor zorgen dat je er in de finale ook nog bent.”
Bennie M.: Dat lukt zeker als je op woensdagmorgen begint met de kop onder de tap.”
Henk W.: “Ik heb lang het record gehad, 58 seconden. Maar ja, nou is manager Nijman bieleman en die heeft nu het record. Meer dan het dubbele! Dat gaat niemand meer verbeteren.”
Voor Bennie J. was het na twaalf jaar op, in combinatie met optredens van Normaal was het niet meer vol te houden. “Het is fysiek nogal een aanslag. Ik kon er ook geen optredens voor afzeggen. In het tourschema werd geen rekening gehouden met de Hummelse kermis.”
De andere twee stopten eveneens. Ze zijn blij dat er zulke goeie opvolgers zijn.
Bennie J.: “Henk Greven was mijn opvolger, hij doet het nu al langer dan wij het deden, 21 jaar al! Het is natuurlijk wel grappig dat er toch weer overeenkomsten zijn. Twee van de bielemans, Eric Dreteler en André Nijman, zijn actief bij de Feestfabriek AKG, die voortkwam uit Jovink.”
Diezelfde Feestfabriek is bovendien organisator van Høken in Hummelo – 35 joar Normaal. Dat moet dan bijna een garantie zijn dat het een gezellig feestje wordt.
Dit artikel is afkomstig uit de krant 'Høken in Hummelo', uitgegeven i.v.m. het 35-jarig jubileumconcert van Normaal in 2010 op landgoed Enghuizen.
- Tekst: Ben Jolink, Blankeboom Tekst / Gerard Menting; Feestfabriek Alles Komt Goed BV.
- Foto's onder meer uit privé-collecties van A.R.E.L. Graaf van Rechteren Limpurg, Jan Colijn, Ben Jolink, Henk Wolters, Bennie Klaassen, archief Anhangerschap Normaal, www.VolksfeestHummelo.nl / Harold Pelgrom, Ab Jansen.
- Opmaak: Sjoerd Burger, WCGO Mediagroep.
